از دوزیست پر سر و صدای زمین چه می دانیم؟
به گزارش گل سپید امروز ۲۵ آوریل (۶ اردیبهشت ماه) روز نجات قورباغه ها (Save the frog day) و بزرگترین روز فعالیت و آموزش حفاظت از دوزیستان در جهان است. به قول یك پژوهشگر محیط زیست قورباغه ها سبب كنترل جمعیت خیلی از حشرات و موجودات دیگر مانند مارها، خزندگان، مارمولك های كوچك جثه و حتی در بعضی موارد خفاش ها می شوند.
باربد صفائی مهرو در گفتگو با ایسنا، اضافه کرد: هم اکنون، ۷ گونه قورباغه در ایران وجود دارد. یک گونه از آنها معروف به «قورباغه های بلوچی» در ناحیه جنوب تا جنوب شرق کشور زیست می کنند، همینطور دو گونه قورباغه درختی، دو گونه قورباغه مردابی و دو گونه قورباغه جنگلی در بخش هایی از شمال کشور و نواحی زاگرس وجود دارند.
وی با اشاره به اینکه انواعی از قورباغه های سمی در دنیا وجود دارد، تصریح کرد: گونه های قورباغه که در ایران شناسایی شده اند هیچکدام زهرآگین یا برای انسان خطرناک نیستند؛ یعنی اگر فردی آنها را لمس کند خطری او را تهدید نمی کند اما در جنگل های آمازون گونه های بسیار خطرناک و سمی وجود دارند.
جایگاه قورباغه ها در اکوسیستم
رئیس هیئت مدیره موسسه خزنده شناسان پارس در پاسخ به این پرسش ایسنا که قورباغه ها چه نقشی در اکوسیستم دارند، اظهار نمود: قورباغه ها سبب کنترل جمعیت خیلی از حشرات و موجودات دیگری مانند مارها، خزندگان، مارمولک های کوچک جثه و حتی در بعضی موارد خفاش ها می شوند. ازاین رو قورباغه ها نقش بسیار زیادی در کنترل بیولوژیک خیلی از گونه های موجود در طبیعت دارند، بخصوص گروهی از موجودات مانند ملخ ها که با افزایش و طغیان جمعیتی می توانند به آفاتی مضر برای انسان تبدیل شوند.
وی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا گونه ای از قورباغه های موجود در ایران در معرض خطر انقراض قرار دارند؟ اظهار داشت: وضعیت جمعیتی اغلب قورباغه های کشور در شرایط خوبی است و تابحال هیچ گونه ای از آنها منقرض نشده اند اما این به معنای آن نیست که هیچ خطری آنها را تهدید نمی کند.
صفایی با اشاره به اینکه اغلب زمانی به فکر حمایت و حفاظت از گونه ای می افتیم که در معرض خطر انقراض قرار گرفته باشد، خاطرنشان کرد: خیلی از گونه های جانوری که ما آنها را "معمولی" تلقی می نماییم و به وفور دیده می شوند مانند قورباغه های مردابی، سازگاری زیادی با محیط دارند و می توانند برای کل اکوسیستم اهمیت بسیار زیادی داشته باشند اما چون در معرض تهدید نیستند، در جهت حفظ گونه و زیستگاه آنها تلاشی به صورت جدی صورت نمی گیرد.
عواملی که حیات قورباغه ها را تهدید می کند
صفایی افزود: درست است که جمعیت قورباغه های کشور در ظاهر با تهدید روبرو نیست، اما جمعیت آنها نسبت به گذشته اساسا کاهش پیدا کرده و واقعیت این است که قورباغه ها نقش بسیار پررنگی در چرخه طبیعی اکوسیستم ها دارند اما انسان طی ۱۰۰ سال قبل با بی توجهی نسبت به آلودگی آبهای شیرین نظیر رودخانه ها و دریاچه ها، صدمه های زیادی به دوزیستان رسانده است، بخصوص قورباغه ها که اغلب آبزی هستند و آلودگی به صورت مستقیم بر تخم، لارو و افراد بالغ آنها تأثیر می گذارد.
این حفاظتگر محیط زیست ضمن بیان اینکه بزرگترین عامل تهدید کننده دوزیستان تخریب و آلوده کردن زیستگاه آنها است، اظهار داشت: ورود هر نوع آلودگی شامل سموم کشاورزی و فاضلاب های شهری به رودخانه ها و سایر منابع آبی حیات گونه های دوزیست را تهدید می کند.
او همینطور خاطرنشان کرد: سدسازی های گسترده سبب از بین رفتن محل و مامن زیستی قورباغه ها می شود و قورباغه ای که در رودخانه زندگی می کرده است باآنکه به نظر می آید بر اثر سد سازی زیستگاه شان گسترش یافته اما دریاچه پشت سد جای مناسبی برای حیات آنها نیست و اغلب با خشک شدن رودخانه ها پس از اینگونه سدها عملا جایی به منظور زندگی آنها باقی نمی ماند. مسلماً از مسئله سدسازی های گسترده در بستر رودخانه ها نمی توان چشم پوشی کرد.
این پژوهشگر درباره عوامل دیگری که قورباغه ها را تهدید می کند، اظهار نمود: طی سال های گذشته تعداد قابل توجهی از قورباغه ها در آزمایشگاه ها مورد بررسی و آزمایش دانشجویان و دانش آموزان قرار می گرفتند اما حالا قوانین پشتیبانی از حیوانات سختگیرانه تر شده است و از این گونه ها حمایت بیشتری می شود. ازاین رو آزمایش هایی مانند آنچه در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی انجام می شد که دست و پای دوزیستان را قطع می کردند تا عوارض و چگونگی ترمیم شدن آن عضو را بررسی نمایند اتفاق نمی افتد.
ایشان در ادامه تصریح کرد: تشریح یک موجود زنده جهت آموزش محل قرار گرفتن اعضای داخلی آن کار اخلاقی ای نبوده و نخواهد بود. حالا به جای تشریح موجودات زنده می توان از «مولاژ» که در خیلی از مراکز پزشکی موجود است، استفاده نمود. همینطور امروزه مسیر تحقیق روی قورباغه ها تغییر کرده و موارد خیلی از تحقیقات پیشرفته سلولی، مولکولی در حال انجام می باشد. حالا در مورد مسائل پیچیده تر و کاربردی تری پژوهش می شود. برای نمونه از ترشحات غدد پوستی قورباغه ها با استفاده از تکنیکهای پیشرفته بایوشیمی برای سنتز و تولید قارچ کش های با پایه طبیعی استفاده می شود تا نسبت به قارچ کش های شیمیایی تاثیرات منفی کمتری بر طبیعت داشته باشند.
او همینطور تصریح کرد: گرچه در این شرایط بازهم امکان دارد برخی از افراد جمعیت قورباغه ها از بین بروند اما این نوع تحقیقات می تواند در روند پیشرفت علم و کمک به انسان ها تأثیر مثبتی داشته باشد. حالا ده ها رساله و طرح علمی-پژوهشی در رشته های زیست شناسی و میکروبیولوژی در دانشگاه های کشور اجرا شده و روی خصوصیات مفید قورباغه ها و اثرات مثبت آنها در ساخت مواد مختلف مطالعه شده است.
این پژوهشگر محیط زیست در اینباره توضیح داد: قورباغه ها به علت زندگی در محیط های مرطوب مستعد تهاجم باکتری ها و قارچ هایی هستند که می توانند موجودات را در طبیعت از بین ببرند اما خصوصیات ضدباکتریایی و قارچی پوست قورباغه ها با این عوامل مقابله می کند. حالا همین خصوصیت در طب به کمک بشر آمده است تا برای ساختن داروهای مربوط به ترمیم پوست و خاصیت ضد باکتریایی و ضد میکروبی از آن استفاده گردد.
بیماری قورباغه ها
رئیس هیئت مدیره موسسه خزنده شناسان پارس درباره بیماری های مربوط به قورباغه ها و وزغ ها اظهار داشت: طبق بررسی های انجام شده درباره دوزیستان کشور که اغلب قورباغه ها و وزغ ها هستند، از دهه ۱۹۹۰ میلادی تا امروز، ۳۱ نوع بیماری شامل قارچ ها و کرم های انگلی گزارش و ثبت شده اند.
وی با اشاره به اینکه بعضی از بیماری های مربوط به دوزیستان به صورت عمومی و طبیعی وجود دارند، اظهار نمود: طیفی از این بیماری های فراگیر بر اثر ورود فاضلاب های انسانی به رودخانه ها و منابع آبی به وجود می آید و متاسفانه در بیشتر مناطق کشور چه در سطح شهرهای بزرگ و چه روستاهای کوچک هیچ نظارتی بر ورود فاضلاب ها به منابع آبی نمی گردد و در کمتر شهری فاضلاب را تصفیه و خروجی آنرا فیلتر سپس وارد طبیعت می کنند تا از ورود آلودگی به آب و ایجاد بیماری جلوگیری شود.
صفائی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا گونه جدیدی از قورباغه کشف شده است، تصریح کرد: هرروز گونه ای جدید از دوزیستان کشف می شود و هفته ای نیست که قورباغه جدیدی در دنیا کشف و بر تعداد آنها اضافه نشود.
ایشان در ادامه اظهار داشت: طبق آخرین آمار جهانی منتهی به ۲۳ آوریل ( ۴ اردیبهشت ماه ۹۹)، تعداد ۸۱۵۲ گونه دوزیست در دنیا کشف و ثبت شده است که از این میان ۷۱۹۸ گونه آن مربوط به قورباغه ها و وزغ ها هستند ازاین رو می توان نتیجه گرفت که قورباغه ها و وزغ ها گروه بسیار بزرگی را نسبت به سایر گروه های دوزیست مانند «سمندرها» و «سیسیلین ها» می سازند و بیشتر از ۹۰ درصد از کل تنوع گونه ای دوزیستان مربوط به قورباغه ها و وزغ ها است.
این پژوهشگر محیط زیست با اشاره به اینکه دوزیستان حدود ۳۶۰ میلیون سال است که وارد خشکی شده اند و تمدن انسان با ۶۰۰۰ سال سابقه در مقابل آن زمان بسیار اندکی به حساب می آید، اظهار نمود: گونه هایی از دوزیستان اخیرا در حال کشف شدن هستند اما مساله ای که وجود دارد این است که به علت سرعت تخریب طبیعت توسط انسان، بر میزان حساسیت دوزیستان بعنوان گروه های اولیه مهره داران نسبت به این تخریب ها افزوده شده و امکان دارد پیش از اینکه گونه ای کشف و شناسایی شود منقرض و زیستگاه آن نابود شود.
وی ادامه داد: جنگل های آمازون دارای بالاترین تنوع گونه ای دوزیستان است اما بر اثر آتش سوزی سال قبل بخش عظیمی از گونه ها همچون دوزیستان از بین رفتند و الان خیلی از گونه های آن منطقه پراکنش لکه ای دارند و بندرت دیده می شوند هم در خطر انقراض قرار دارند. با این وجود انسان همچنان از تولید گازهای گلخانه ای که منجربه گرم شدن کره زمین و افزایش احتمال وقوع آتش سوزی های بزرگ در جنگل های جهان و وارد شدن صدمات دیگری همچون از بین رفتن یکروزه مرجانها در دریا می شود، دست بر نمی دارد.
قورباغه و وزغ چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟
نویسنده کتاب دوزیستان ایران به چند تفاوت میان وزغ ها و قورباغه ها اشاره نمود و اظهار داشت: قورباغه ها دارای پاهای کشیده برای جهیدن هستند درحالی که وزغ ها به علت راه رفتن در مسافت های طولانی پاهای فربه و کوتاهی دارند. قورباغه ها بیشتر در محیط های آبی دیده می شوند در صورتیکه وزغ ها معمولاً فقط برای زادآوری نزدیک آب می شوند و در سایر مواقع خارج از آب زندگی می کنند.
او در آخر اظهار داشت: به لحاظ ظاهری بین انگشتان پای قورباغه اغلب پرده های گسترش یافته ای جهت شنا کردن وجود دارد در حالیکه این پرده ها در وزغ ها معمولاً بسیار کوتاه هستند و پینه هایی در کف پای شان دارند و بعنوان پد (عایق) عمل می کند و حتی وزغ های «بیل پا» برای حفر کردن زمین دارای یک زائده غضروفی در پاشنه هستند. همینطور صورت قورباغه ها معمولاً کشیده تر و پوست آنها صاف تر است اما وزغ ها دارای پوستی ضمخت تر هستند که برآمدگی هایی و غدد پوستی مشهودتری نسبت به قورباغه ها دارند. وزغ ها به علت زندگی در محیط های خشک به وسیله ترشحات این غدد، پوست روز را مرطوب نگه می دارند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب