زباله و آلودگی نفتی بلای جان خلیج فارس
یك دكتری بوم شناسی دریا با اشاره به اینكه خلیج فارس دارای تنوع زیستی و ارزش اكوسیستمی بسیار بالایی است، اظهار داشت: از مهمترین عواملی كه تنوع زیستی اكوسیستم ها و محیط زیست خلیج فارس را در معرض تهدید قرار می دهد ورود انواع آلاینده ها بویژه زباله و آلودگی های نفتی به آب این دریا است كه باید مورد توجه مسئولان تمام كشورهای حاشیه این دریا قرار بگیرد.
حمیدرضا بارگاهی در گفت و گو با ایسنا ضمن بیان اینکه چهار عامل اصلی اکوسیستم و تنوع زیستی خلیج فارس را تهدید می کند، اظهار نمود: یکی از این عوامل تغییرات اقلیمی است که منجر به تغییرات و ناپایداری اکوسیستم دریایی می شود یعنی گرمایش کره زمین موجب افزایش شدید دمای آب در فصل تابستان شده است و این دمای بالای آب موجب لطمه رساندن به آبسنگ های مرجانی، جنگل های حرا و شور شدن آب خلیج فارس و تغییرات فیزیک و شیمیایی آب دریا می شود که به تبع آن روی انواع گونه های آبزی تاثیر می گذارد همین طور بر «شکوفایی پلانکتونی»، «شکوفایی انواع عروس های دریایی»، «سالپ ها» و گونه های مختلف آبزی موثر است.
وی یکی دیگر از منابع تهدیدکننده اکوسیستم خلیج فارس را آلودگی های ناشی از انواع فاضلاب ها، روان آب ها و پس آب هایی دانست که از مناطق شهری و اطراف خلیج فارس وارد این دریا می شوند و اشاره کرد: آلودگی های ناشی از ورود فاضلاب های شهری، پسآب های صنعتی و آب شیرین کن ها از مهمترین منابع آلاینده خلیج فارس هستند. توسعه سواحل در سرتاسر منطقه خلیج فارس که همراه با تخریب سواحل، ساخت جزایر مصنوعی، استحصال دریا و پیشروی خشکی در دریا است از دیگر عوامل تهدید کننده این اکوسیستم است که موجب وارد شدن شن، سنگ و مصالح ساختمانی به آب دریا و ریزش رسوبات و انواع مواد آلی به آن می شود و کدورت آب خلیج فارس را بیشتر می کند که دراین زمینه باید تمهیدات و اقدامات بیشتری صورت گیرد چونکه اثرات سوء آنها قابل کنترل و مدیریت است.
این دکتری بوم شناسی دریا همین طور ضمن اشاره به اینکه یکی از مهم ترین عوامل تهدیدکننده اکوسیستم خلیج فارس آلودگی های نفتی است، اظهار داشت: ۲۵ تا ۳۰ درصد نفت جهان از این منطقه تامین می شود و اقتصاد تمام هفت کشور حوزه خلیج فارس بر پایه نفت می باشد بدین سبب این کشورها بر طبق اکتشاف، استخراج، پالایش و فروش نفت گذران زندگی می کنند. بنا بر این این دریا بعنوان یکی از پرترددترین دریاهای جهان شناخته شده و «سازمان بین المللی دریانوردی» (IMO) آنرا یک منطقه ویژه دریایی اعلام نموده است و کشورهای این حوزه موظف به رعایت پروتکل ها و کنوانسیون های بین الملی دراین زمینه هستند که در صورت رعایت و پایبندی دقیق به آنها می توان امیدوار بود که این فعالیت ها را مدیریت کرد.
خلیج فارس با انواع مخاطرات نفتی مواجه است
وی در ادامه با اشاره به اینکه خلیج فارس یکی از مناطق مهم تجاری-صنعتی جهان در زمینه صادرات و حمل نفت، گاز و محصولات پتروشیمی به حساب می آید، اظهار نمود: کشتی های مختلف نفت کش و حامل میعانات گازی و کشتی های فله بر انواع محصولات پتروشیمی را ازکل کشورهای منطقه دریافت و بوسیله آب های خلیج فارس به سراسر جهان صادر می کنند و این دریا در حقیقت بزرگترین آبراه جهان در رابطه با این نوع کشتی ها است. بنا بر این اکوسیستم ها و تنوع زیستی خلیج فارس با انواع مخاطرات همچون نشت نفت از میادین اکتشاف نفت و گاز تا کشتی ها، پالایشگاه ها و تاسیسات سکوهای نفتی مستقر در بخش های مختلف آن مواجه می باشد.
فرسودگی خطوط لوله دریایی انتقال نفت و گاز
بارگاهی با اشاره به فرسوده بودن خطوط لوله دریایی انتقال نفت و گاز اظهار داشت: خطوط لوله انتقال نفت که زیر آب های خلیج فارس نفت را از ساحل به دریا یا از دریا به ساحل منتقل می کنند اغلب بیش از ۶۰ تا ۷۰ سال قدمت دارند بدین جهت فرسوده بودن این لوله ها موجب افزایش احتمال نشت نفت در خلیج فارس می شود. همین طور حرکت شناورهای نفت کش در خلیج فارس موجب می شود میلیون ها تن آب توازن از نقاط مختلف دنیا توسط این شناورها به آب های خلیج فارس و آلودگی های مختلفی را وارد آب این دریا کند.
اثرات مستقیم و غیرمستقیم نشت نفت بر اکوسیستم های دریایی
این دکتری بوم شناسی دریا درباره تاثیرات نشت نفت بر محیط زیست دریایی خلیج فارس توضیح داد: نشت نفت دو اثر مستقیم و غیرمستقیم بر اکوسیستم های دریایی دارد که اثرات مستقیم آن آثار فیزیکی برجا مانده از نشت نفت از خطوط لوله های انتقال نفت و کشتی های نفتکش یا براثر واژگونی این کشتی ها است که بصورت لکه نفتی روی سطح آب باقی می ماند و با جریان آب به سمت سواحل می آید و ممکنست جزایری که در مسیرش قرار دارد را در بر گیرد و این آلودگی های نفتی می تواند اکوسیستم را گرفتار مخاطره و چهره ساحل را بسیار زشت کند.
بارگاهی با اشاره به اینکه آثار غیرمستقیم باقیمانده از نشت نفت در دریا معمولا مورد توجه قرار نمی گیرد، اظهار داشت: از آثار غیر مستقیم انتشار نفت تجزیه آن در آب دریا است که به سبب پایداری بالا و ماندگاری طولانی در آب دریا موجب ورود ۱۶ ترکیب سرطان زا یعنی؛ ترکیبات هیدروکربن های نفتی پلی آروماتیک به دریا می شود. این ترکیبات به مرور توسط آبزیان فیلتر کننده مصرف می شود و در بدن این آبزیان رسوب کند وبه دلیل پایداری بالا در نهایت به بدن انسان ها که از این آبزیان تغذیه می کند وارد شود. این مواد نفتی بر سلامتی آبزیان و انسان ها آثار مخرب تری بر جای می گذارد.
وی اضافه کرد: ترکیبات فلزات سنگین که از پساب تاسیسات پتروشیمی یا پایانه های صادرات این محصولات به آب دریا سرازیر می شود نیز به همین صورت در بدن آبزیان فیلتر کننده رسوب می کند.
بارگاهی افزود: زباله های محصولات نفتی و سایر زباله ها همچون پلاستیک از سایر آلودگی هایی هستند که وارد خلیج فارس می شوند. در واقع از آلودگی هایی که امروزه بیشتر وارد دریاها می شوند می توان به پلاستیک ها، میکروپلاستیک ها و نانوپلاستیک ها اشاره نمود که از بین نمی روند اما به ذرات کوچک تری تبدیل می شوند. آبزیانی مانند لاروماهیان آنها را به اشتباه می بلعند. در نتیجه در بافت بدن آنها رسوب می کند. این رسوبات تا بزرگ شدن لاروها در بدن آنها باقی می ماند و به موجودات دیگر زنجیره غذایی همچون انسان ها نیز منتقل می شود. در نهایت می توان گفت تمام این پیامدها ناشی از مخاطراتی است که محصولات نفتی و پتروشیمی به همراه دارد.
رییس گروه توسعه و بهسازی زیستگاه های آبزیان سازمان شیلات در پاسخ به این پرسش ایسنا که چرا باید مساله نشت نفت در خلیج فارس را جدی گرفت و آنرا مورد توجه قرار، اظهار داشت: دریای خلیج فارس محدود به هفت کشور است که همگی در حال بهره برداری از منابع نفتی در این منطقه هستند و این کشورها به صورتی جزو کشورهای در حال توسعه و جهان سوم هستند در صورتیکه رویکرد کشورهای پیشرفته حالا خروج این تاسیسات آلوده کننده از کشورهای خود و سرمایه گذاری و توسعه آنها درکشورهای درحال توسعه مثل کشورهای منطقه ما است بدین سبب استراتژی کشورهای توسعه یافته رفتن به سمت استفاده از انرژی های پاک و حرکت در راه توسعه منابع طبیعی تجدیدشونده است که علاوه بر درآمد بی پایان، کاهش آثار مخرب زیست محیطی را به همراه خواهد داشت و در چنین شرایطی اکوتوریسم می تواند جایگزین مناسبی برای نفت باشد.
بارگاهی در پاسخ به این پرسش ایسنا که مسئولان باید چه تمهیداتی را در زمینه کاهش آلودگی های نفتی در خلیج فارس اتخاذ بیندیشند؟ اظهار نمود: تمام هفت کشور حوزه خلیج فارس عضو کنوانسیون های دریایی همچون «کنوانسیون لندن» و «کنوانسیون مارپل» (MARPOL) هستند اما هیچ یک از این کشورها بطور جدی به این کنواسیون ها پایبند نیستند و مقررات آنها را با جدیت اعمال نمی کنند بدین سبب نه فقط مقررات این کنواسیون ها که قوانین ملی تمام این کشورها را موظف به کنترل، پایش و مقابله با انواع آلودگی ها، نشت نفت و تمام مخاطرات نفتی کرده است که متاسفانه توسط این هفت کشور حوزه خلیج فارس رعایت نمی گردد بلکه تمام این کشورها به دنبال افزایش تولید و درآمد بوسیله نفت هستند.
لزوم همکاری تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس برای مقابله با آلودگی های دریایی
وی ضمن تاکید بر اینکه کاهش آلودگی های ناشی از نفت در خلیج فارس مستلزم یکپارچگی و همکاری تمام کشورهای حوزه خلیج فارس است، اشاره کرد: متاسفانه کشورهای اطراف خلیج فارس یکپارچگی لازم برای پایبندی به برنامه های محیط زیستی خلیج فارس را ندارند و دراین زمینه همکاری جدی نمی کنند. «سازمان منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریایی منطقه راپمی» که ایران نیز عضو آن است هر چندسال یک دفعه جلسه یا برنامه نمایشی زیست محیطی برگزار می نماید اما باز در ملزم کردن کشورهای حاشیه خلیج فارس به رعایت قوانین کنوانسیون ها و وظایف مربوط به پایش و کنترل و مقابله با آلودگی های محیط زیستی خلیج فارس موفق نبوده است. بنا بر این معتقدم اگر کشورهای منطقه خلیج فارس همچون مسئولان کشور ما بخواهند این آلاینده ها و مخاطرات ناشی از آنرا در خلیج فارس کنترل کنند باید بتوانند یک برنامه مشترک را اجرا کنند و با همکاری یکدیگر سرمایه گذاری، هزینه و دراین زمینه اقدام نمایند چونکه خلیج فارس یک منطقه مشترک میان این هفت کشور است بدین سبب یک کشور نمی تواند به تنهایی وضعیت محیط زیستی خلیج فارس را کنترل کند بلکه همکاری همه آنها دراین زمینه لازم است.
نقش موثر نظارت مردم بر کاهش انتشار آلاینده های نفتی
بارگاهی افزود: درپی سانحه اخیر انتشار نفت از نفتکش در ژاپنی در نزدیکی جزیره موریس اقیانوس هند ابتدا مردم محلی موضوع را در شبکه های اجتماعی و رسانه ها پیگیری سپس نمایندگان مجلس به موضوع ورود کردند و با هماهنگی امکانات و کمکهای مردم و پشتیبانی سازمان های مسئول سریعا نفت را پیش از دوتکه شدن کشتی خارج کردند بدین سبب شاهد می باشیم که نظارت دقیق مردم و دستگاه های نظارتی به میزان زیادی در جلوگیری و اقدام برای کاهش انتشار آلاینده های نفتی مهم و موثر است.
رییس گروه توسعه و بهسازی زیستگاه های آبزیان سازمان شیلات به روز رسانی و استانداردسازی تجهیزات پالایشگاهی، سکوهای نفتی و خطوط انتقال دریایی نفت و گاز را یکی دیگر از راهکارهای کاهش آلودگی های نفتی دانست و اظهار داشت: بطور مثال پالایشگاه آبادان یکی از قدیمی ترین پالایشگاه های ایران است و الان بیشتر لوازم و تجهیزات آن از رده خارج شده اند و تنها به این علت که بنزین تولید می کند، مشغول به کار است در صورتیکه این پالایشگاه از لحاظ استانداردهای زیست محیطی همچون آلودگی هوا باید به کل تعطیل شود. پالایشگاه های نفت دیگری در منطقه مثل پاپکو در بحرین و یا آرامکو دردر عربستان چنین وضعیتی دارند.
آلاینده ها و مواد نفتی خلیج فارس باید دقیق و کامل نظارت و پایش شوند
وی با اشاره به اینکه نظارت دقیق بر بهره برداری نفت باید با رعایت استانداردها و پروتکل های سختگیرانه تر همراه باشد، اظهار نمود: باید تاسیسات بهره برداری همین طور پایانه های نفتی خلیج فارس به صورت دقیق نظارت و پایش شوند و هربخشی که سهل انگاری کرده است و ایجاد آلودگی می کند با جرایم شدید روبه رو شود تا شرکت های نفتی و شرکتهای نفتکش به فکر استانداردسازی تاسیسات و لوازم و کنترل شناورهای خود باشند همین طور عمل به قانون استفاده از دستگاه تصفیه در کشتی هایی که دارای آب توازن هستند امری لازم است تا محیط زیست دریایی با تخلیه آب توازن مورد تهدید قرار نگیرد.
اهمیت تهیه نقشه دریایی از مناطق و اکوسیستم های با ارزش خلیج فارس
بارگاهی در آخر صحبت های خود با اشاره به اینکه هیچ نقشه ای از مناطق حفاظت شده دریایی خلیج فارس در کشور تهیه نشده است، اشاره کرد: اگر نتوانیم به نقشه های دریایی که در آن تمام مناطق حساس و زیستگاه های دریایی خلیج فارس و دریای عمان مشخص شده باشد دست پیدا نماییم، نمی توانیم به دنبال توسعه پایدار در دریا باشیم بدین سبب لازم است مسئولان قبل از هرگونه توسعه صنعتی و توسعه بهره برداری از میادین نفتی در سواحل خلیج فارس، مناطق حساس دریایی و زیستگاههای آبزیان مانند آبسنگ های مرجانی ساحلی و مناطق عمیق، محل های تخم ریزی، نوزادگاهها و محلهای تغذیه انواع گونه های آبزیان را شناسایی و تمامی زیستگاههای دریایی را از نظر اهمیت، طبقه بندی و زون بندی کنند تا با حفاظت آنها از توسعه در این مناطق حساس و با ارزش جلوگیری به عمل آید و بجای آن مناطق دیگری که پتانسیل توسعه و کارهای مختلف دارد را احیا کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب