جای خالی دغدغه های محیط زیستی در برنامه های نامزدها
کم بارشی و به تبع آن کمبود منابع آب و خشکسالی از پدیده هایی است که سرزمین ایران در طول تاریخ با آن نا آشنا نبوده است و امسال هم با این معضل مواجه هستیم. با این وجود کاندیداهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تابحال در برنامه های خود به موضوعات محیط زیستی مانند آب اشاره ای نکرده اند. در این شرایط یک کارشناس آب ضمن اخطار نسبت بحران خشکسالی و تبعات جدی آن می گوید: اگر دولت آینده به مسئله کم آبی توجه نکند، قادر به مدیریت معضلات اجتماعی ناشی از آن نخواهد بود.
به گزارش گل سپید به نقل از ایسنا، فروردین ماه سالجاری بود که احد وظیفه - رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی - نسبت به پیشبینی حاکمیت خشکسالی شدید در بیشتر نقاط کشور اخطار داد. این مرکز در اوایل اردیبهشت ماه هم اعلام نمود که خشکسالی بی سابقه ای در بعضی مناطق کشور رخ داده است و طی هفته های بعد آمارها حاکی از کاهش ۴۱ درصد بارش های کشور در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت و کاهش ۶۰ درصدی بارش ها در فروردین و اردیبهشت ماه بود البته همانگونه که اشاره شد، کم آبی و خشکسالی مبحث جدیدی برای کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک مثل ایران نیست ازاین رو لازم است برای مدیریت این مسئله تدابیر لازم از جانب دولت اندیشیده شود.
محسن موسوی خوانساری در گفت و گو با ایسنا در پاسخ به این پرسش که دولت آینده برای کاهش تبعات خشکسالی چه اقداماتی باید انجام دهد، اظهار نمود: متاسفانه هیچ یک از هفت کاندیدای ریاست جمهوری که طی هفته های گذشته برنامه های خویش را عرضه کرده اند اشاره ای به معضلات محیط زیست و آب نکرده اند و تنها درباره برنامه های خود برای رشد اقتصادی و افزایش تولید بدون در نظر گرفتن محیط زیست صحبت کرده اند این در حالیست که راه اندازی کوچکترین کارخانه یا افزایش تولید وابسته به آب است و با عنایت به شرایط منابع آب کشور تنها منجربه بهره برداری هرچه بیشتر از منابع آب زیرزمینی شکننده و تشدید خشکسالی خواهد شد.
وی افزود: وضعیت محیط زیست و منابع آب کشور بسیار شکننده است و میتوان گفت در ایران به ورشکستگی آبی رسیده ایم اما به علت این که این مسائل نکات منفی برای کشور به حساب می آید، هیچ کدام از کاندیداها اشاره ای به این معضلات نمی کنند. اقتصاد، تولید و سایر امور وابستگی غیر مستقیم به محیط زیست و آب دارند. ازاین رو لازم است که در دولت بعدی از مشاوران و متخصصان مجرب در زمینه آب، کشاورزی و محیط زیست استفاده گردد تا بتوان بر معضلاتی همچون فرونشست زمین، خشک شدن تالاب ها و خیزش گرد و خاک تا قبل از رسیدن به مرحله بازگشت ناپذیر جلوگیری کرد.
دولت آینده اگر به مسئله کم آبی بی توجه باشد، قادر به مدیریت معضلات اجتماعی ناشی از آن نخواهد بود
موسوی با تکیه بر اهمیت مسئله کم آبی و خشکسالی در کشور اظهار داشت: در صورتیکه دولت آینده بدون در نظر گرفتن محیط زیست شکننده کشور تنها نگاهی اقتصادی داشته باشد، هیچ توسعه و پیشرفت اقتصادی پایدار نخواهد بود همینطور اگر مبحث کم آبی که تبعات گوناگونی دارد مورد توجه جدی مسؤلان و دولت آینده قرار نگیرد سبب ایجاد معضلات اجتماعی گسترده و پیچیده ای همچون مهاجرت و افزایش حاشیه نشینی شهرها خواهد شد که قادر به مدیریت آنها نخواهند بود.
این کارشناس آب ضمن اشاره به این که خشکسالی پدیده بسیار مهمی است که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد، خاطرنشان کرد: متاسفانه در ایران نه مسؤلان و مدیران نظام و نمایندگان مجلس و نه حتی خود مردم مسئله خشکسالی را جدی نگرفته اند. حالا تنها برخی رسانه ها، خبرنگاران و فعالان محیط زیست در فضای مجازی خطرات خشکسالی را گوشزد می کنند در حالیکه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران هیچ برنامه ای درباره پدیده خشکسالی، اثرات آن و راه های صرفه جویی در مصرف برای چیره شدن بر این مشکل پخش نمی کند.
وی با اشاره به اینکه با سه نوع خشکسالی در ایران مواجه هستیم، اظهار نمود: یک نوع خشکسالی سرزمینی و طبیعی کشور است که از سالیان گذشته به صورت یک تواتر چند ساله وجود داشته است بگونه ای که چند سال ترسالی و چند سال خشکسالی بر کشور حاکم می شود. پیشینیان ما هم در ارتباط با خشکسالی تمهیداتی اندیشیدند که یکی از آنها ابداع سیستم قنات بود که روشی بسیار مناسب و متناسب با اقلیم خشک کشور برای استحصال و استفاده بهینه از منابع آبی محسوب می شد تا در زمان بارش های فصلی از اواخر پاییز تا اوایل بهار جریانات حاصل از بارش ها به آبخوان ها نفوذ کند. بدین ترتیب در فصول بهار و تابستان که نیاز آبی بیشتر است از آب قنات ها برای کشت و زرع استفاده می کردند.
خشکسالی ناشی از تغییرات اقلیمی
این کارشناس آب یکی دیگر از انواع خشکسالی را ناشی از تغییرات اقلیمی دانست و اظهار داشت: توسعه جوامع انسانی در سرتاسر دنیا و به تبع آن استفاده بیش از اندازه از سوخت های فسیلی باعث تغییرات اقلیمی و افزایش دمای کره زمین شده است. دمای کره زمین از قبل از صنعتی شدن تابحال حدود ۱.۵ درجه سانتیگراد افزوده شده و این افزایش دما سبب ذوب شدن یخچال های طبیعی شده است همینطور براثر گرمایش جهانی، در ایران ارتفاعات دیگر برف را در خود ذخیره نمی کنند و بارش های برفی خیلی زود ذوب می شوند که این مسئله سبب شده جریان رودخانه ها از حالت ذوب تدریجی برف در بالادست و نفوذ آب به آبخوان ها به جریان های سیلابی تغییر کند.
وی افزود: همزمان با تغییرات اقلیمی شاهد تغییر الگوی بارش ها هم هستیم. در شرایط تغییر اقلیم، بارش ها به صورت کوتاه مدت رخ می دهد و امکان نفوذ به آبخوان ها را می کاهد. ازاین رو در شرایط تغییر اقلیم، پدیده خشکسالی و کاهش منابع آب زیرزمینی شدیدتر خواهد شد.
خشکسالی ناشی از بهره برداری نادرست از منابع آبی
این دکتری تاسیسات آبی نوع سوم خشکسالی را «انسانی» و ناشی از بهره برداری و مدیریت نامناسب منابع آبی عنوان و خاطرنشان کرد: طی چهار دهه اخیر در کشور فشار بسیار زیادی به منابع آب زیرزمینی وارد شده و این منابع تخلیه شده اند. تخلیه منابع آب زیرزمینی سبب ایجاد یک نوع خشکسالی مصنوعی شده که فرونشست زمین در خیلی از مناطق کشور بخصوص در جنوب شهر تهران را سبب شده است؛ فرونشست هایی که سبب وارد آمدن خسارات سنگینی خواهد شد و تنها ناشی از مدیریت نادرست منابع آبی است.
وی افزود: یکی دیگر از عواملی که سبب خشکسالی انسانی شده عدم تبعیت از الگوی کشت گیاهان کم آب بر و کشت صیفی جات بعنوان یک محصل پرآب بر در فضای باز است که این دو عامل عموما افزایش تبخیر و تعریق را به همراه دارند و به طبع مصرف آب کشاورزی را بالا برده و سبب تشدید خشکسالی شده اند. از همین رو مجموعه این اقدامات نابخردانه به تشدید خشکسالی منجر گردیده است.
این کارشناس آب افزود: امسال خشکسالی در هر سه مورد با شدیدترین وجه آن حادث شده است. بدین سان سال جاری هم شاهد خشکسالی با تواتر طبیعی و تاریخی، اثرات ناشی از افزایش گازهای گلخانه ای و افزایش دمای ناشی از تغییر اقلیم و هم تخریب هایی هستیم که به دلیل مدیریت نابخردانه مصرف آب در جوامع انسانی صورت گرفته است. اثرات این سه عامل خشکسالی سبب شده که سال ۱۴۰۰ به یکی از خشک ترین سال ها طی ۵۰ سال گذشته تبدیل گردد که احتمال دارد با شدت بیشتری هم در سالهای آینده ادامه داشته باشد.
تبعات خشکسالی بر جوامع انسانی
موسوی درباره تبعات خشکسالی بر محیط زیست و جوامع انسانی اظهار داشت: تبعات خشکسالی بسیار شدید خواهد بود و تا زمانی که بر مصرف آب مدیریت نداشته باشیم به سمت منابع آب زیرزمینی و سهمیه آب مناطق دیگر و بخصوص محیط زیست هجوم خواهیم برد. تمام دریاچه ها، رودخانه ها و تالاب های کشور دارای حق آبه زیست محیطی هستند اما در شرایط خشکسالی همیشه این اکوسیستم های طبیعی هستند که مغفول واقع می شوند و حق آبه آنها پرداخت نمی گردد.
وی در ادامه تصریح کرد: امسال شاهد بودیم که تنها ۵۵ میلیون متر مکعب از ۳۰۰ میلیون متر مکعب حق آبه تالاب بختگان در زمان جوجه آوری فلامینگوها در این تالاب پرداخت گردید و سبب شد تعداد زیادی از این پرندگان مهاجر به دلیل نبود آب در کف تالاب تلف شوند.
این کارشناس آب خاطرنشان کرد: تخصیص نیافتن حق آبه تالاب ها که منجر به خشک شدن بستر آنها می شود یکی از عوامل اصلی خیزش گرد و خاک است که طی هفته های اخیر هم در جاده قم - کاشان و در منطقه یزد شاهد خیزش گرد و خاک بودیم.
موسوی تصریح کرد: در شرایط خشکسالی باید حق آبه زیست محیطی رودخانه ها و تالاب ها پرداخت گردد اما نه تنها این اتفاق نمی افتد بلکه حق آبه تالاب ها روانه زمینهای کشاورزی می شود که در آن محصولات پر آب بر همچون پیاز و هندوانه کشت می شود که علاوه بر پر آب بر بودن میزان کشت و تولید آنها با نیاز بازار همخوانی ندارد و از بین می روند. ازاین رو در شرایط خشکسالی خیلی از منابع آب ما به خاطر ضایعات محصولات کشاورزی هدر می رود چونکه وزارت جهاد کشاورزی موفق به پیاده سازی الگوی کشت نشده است.
این کارشناس آب درباره تأثیر خشکسالی بر مهاجرت از روستاها به شهرها اظهار داشت: ایران کشوری است که میزان بارش در آن یک سوم میانگین جهانی است و در طول تاریخ دوره های خشکسالی زیادی را که برخی آنها منجربه قحطی هم شده اند، پشت سر گذاشته است. با این وجود اشتغال در کشور آب پایه و بر اساس کشاورزی است این در حالیست که با عنایت به اقلیم خشک کشور باید از ظرفیت های گردشگری و صنایع دستی جوامع محلی استفاده می کردیم اما متاسفانه تمام توان، سرمایه و تمرکز را بر کشاورزی گذاشته ایم که با عنایت به دوره های خشکسالی بخصوص شرایط خشکسالی شدید سالجاری احیانا در هفته های آتی و بعد از شروع فصل تابستان با آثار آن مواجه خواهیم شد و قطعا احتمال مهاجرت از روستاها به شهرها و از استانهای جنوبی به استانهای شمالی کشور افزایش خواهد یافت.
موسوی در انتها اظهار داشت: دولت باید در این حوزه تمهیداتی اتخاذ کند، بخصوص با عنایت به این که محصولات دیم در اراضی دیم گرفتار صدمه شده اند و این مسئله تأثیر مستقیمی بر کاهش منابع مالی جوامع محلی و افزایش تمایل به مهاجرت دارد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب