گزارش گل سپید؛
گره کور احیای تالاب گاوخونی
به گزارش گل سپید بی توجهی های ملی و استانی به وضعیت تالاب گاوخونی، کور سوی امید حیات باردیگر این تالاب را خاموش کرد.
خبرگزاری مهر- گروه استان ها- ندا سپاهی: حیات تالاب بین المللی گاوخونی با ۹۹ درصد خشکی در حالی به شرایط بی بازگشت نزدیک می شود که طرح های کاغذی برای نجات این تالاب هیچگاه ضمانت اجرایی نداشته و گاوخونی بعد از دو دهه تحمل خشکی امروز بیابانی ۴۷ هزار هکتاری در جنوب شرق اصفهان شده است.
تدوین برنامه نافرجامی مانند مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی تا نقشه راه احیای زاینده رود هیچ کدام جز صرف وقت و هزینه در عمل برای گاوخونی نتیجه ای به دنبال نداشته و کلاف سر درگم حوضه زاینده رود آنقدر پیچیده شده که به نظر نمی رسد با وجود صنایع و کشاورزی و شرب، حفظ حیات این تالاب که از دیرباز زندگی بخش فلات مرکزی ایران بوده، در اولویت استان و کشور باشد.
آنطور که مهران زینلیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: استانداری از هر کمکی که برای تالاب گاوخونی لازم باشد، دریغ نمی کند.
او با اعلان اینکه هر اقدامی که در توان داشته باشیم برای نجات تالاب انجام می دهیم، در عین حال می افزاید: تالاب آب می خواهد که آب نیست اما امید است با عملیاتی شدن بسته راهکارهایی که برای احیای زاینده رود عرضه شده است، جریان دائمی زاینده رود محقق شود تا شاهد احیای تالاب گاوخونی باشیم.
بسته راهکارهایی که دستکم ۱۰ سال برای مثمر ثمر بودن برای تالاب گاوخونی زمان می برد و البته مانند طرح های پیشین احیای زاینده رود و گاوخونی، حالا ضمانت اجرایی ندارد.
اما علی ارواحی متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی ایران درباره عملیاتی نشدن برنامه های احیای گاوخونی به خبرنگار مهر می گوید: برنامه مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی توسط شورای برنامه ریزی اصفهان تصویب شده اما چهارمحال و بختیاری آنرا همچنان تصویب نکرده است؛ چند ماه پیش صحبت از این بود که این برنامه بتواند در ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور مطرح شود و به شکلی به یک اجماع بین دو استان برسد تا راهکارهای عملیاتی به حیات زاینده رود و گاوخونی کمک کنند.
او با اعلان اینکه نقشه راه احیای زاینده رود از ضمانت اجرایی بیشتری برخوردار است، می افزاید: با توجه به این متأسفانه تا بحال شاهد اجرای این دو برنامه نبودیم. البته نقشه راه احیای زاینده رود علاوه بر شورای عالی آب در ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور باید مطرح شود و چه بسا از این دو برنامه نسخه واحد استخراج شود که پراکندگی کار را بکاهد و در عین حال اجبار آور باشد.
ارزش های گاوخونی را باور ندارند
مدیر سابق طرح محافظت از تالاب های ایران خاطرنشان می کند: گره کور احیای تالاب گاوخونی، نبود شناخت کامل از ارزش ها و کارکردهای آن است، برغم این که بارها صحبت شده که این تالاب ظرفیت تبدیل شدن به کانون انتشار ریزگرد را دارد و بخصوص با تخریب آن نرخ مهاجرت از روستا به شهر اضافه تر می شود، سطح اقتصادی مردم پایین تر می آید، فرصت های معیشتی از دست می رود و بهداشت و سلامت مردم در اثر ریزگردها بسیار صدمه می بیند و … اما باوری بر این ارزش ها وجود ندارد که سبب می شود دست اندر کاران مدیریت تالاب در سطح استان و ملی آن طور که لازم است به تالاب توجه نداشته باشند.
ارواحی با اشاره به استقرار یک هفتم صنایع در حوضه زاینده رود استان اصفهان، اضافه می کند: کشاورزی غیر اصولی، توسعه سطح زیر کشت محصولات پر مصرفی مثل برنج و صیفی جات، فضای سبز اصفهان و هدر رفت قابل توجه آب در سیستم انتقال آب شهری و روستایی هم همچون عللی است که سبب شده با کمبود آب شدید برای تالاب گاوخونی روبه رو باشیم و بیشتر از ۱۵ سال است که این تالاب خشک شده و الان در بدترین وضعیت خود قرار دارد.
به گزارش گل سپید به نقل از مهر، گاوخونی حقابه دار اصلی حوضه زاینده رود برای حفظ حیاتش نه صدا دارد و نه پول و قدرتی؛ از کم بارشی و خشکسالی و بندهای آبخیزداری بالادست حوضه که حقابه تالاب را برای توسعه باغات و کشاورزی می بلعند، بگذریم، سوءمدیریت در تأمین و رساندن حداقل آب به گاوخونی سبب شده که در یک سال نیم اخیر، سهم این تالاب از زاینده رود هیچ باشد و حتی حقابه گاوخونی در برنامه منابع و مصارف وزارت نیرو ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ معلوم نیست.
۱۷۶ میلیون مترمکعب حقابه قانونی که در شورای عالی آب مصوب شد اما این مصوبه روی کاغذ هیچگاه به بهانه شرب، صنعت و کشاورزی اجرایی نشده است و با وجود ده ها طرح صنعتی در بالادست حوضه گاوخونی که عملیات راه اندازی آنها حالا حدود ۷۰ درصد است، در سالهای پیش رو هم نمی توان به عزمی برای تأمین حقابه طبیعت خوشبین بود.
اصرار بر توسعه نامتوازن دومین گره کور احیای گاوخونی
متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی کشور در این زمینه می گوید: آبی که وجود دارد به شکل مناسبی استفاده نمی گردد و از طرف دیگر انتقال آب از جنوب کشور به استان اصفهان مزید بر علت می شود که دست اندرکاران یا بهره برداران نپذیرند آب موجود در این حوضه این مقدار است و لازم است توسعه را با این آب هماهنگ کنند.
او تصریح می کند: توسعه نامتوازن و اصرار بر تداوم آن گره کور دوم احیای گاوخونی است که بسیار خطرناک تر است و هر چقدر که ما دیرتر از این نقطه برگردیم هزینه هایی که به دولت، مردم و محیط زیست تحمل می شود، بسیار بالاتر خواهد بود.
اجرای برنامه های احیا مستلزم تأمین و تخصیص اعتبار است
ارواحی با اعلان اینکه برنامه های تدوین شده برای احیای زاینده رود و گاوخونی، مستلزم تأمین و تخصیص اعتبار است، ادامه می دهد: متأسفانه این مهم تابحال اتفاق نیافتاده است در حالی که ماهیت کارهایی که در برنامه های اینچنینی پیشبینی می شود غالباً متناسب با شرح وظایف جاری بخش ها و دستگاه های اجرائیست.
متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی با اشاره به این که دستگاه های اجرایی همچنان محافظت از تالاب بین المللی گاوخونی را بعنوان یک مسئولیت اضافی تلقی می کنند، می افزاید: در صورتیکه همه بخش ها ذی نفع اند و مداخلات و فعالیت هایشان بر تالاب اثرگذار می باشد و همه آنان در برابر تالاب مسئول هستند.
ارواحی تصریح می کند: با توجه به این که کارهای بخش های اجرایی در این حوضه با وظایف جاری آنان تناسب دارد، نیاز است که اولویت توزیع و تخصیص اعتباراتی را که در اختیار هر بخش قرار می گیرد بتوانند روی تالاب متمرکز کنند؛ کافی است با رهنمودهای سیاست در خصوص اقتصاد مقاومتی در وضعیت محدودیت های بودجه ای، همگرایی بین بخش های مختلف داشته باشیم تا بتواند این خلاء اعتباری را برطرف کند.
او با اعلان اینکه نقش ستاد ملی مدیریت و هماهنگی تالاب های کشور در مورد تالاب گاوخونی بسیار مهم می باشد، می افزاید: متأسفانه ماه هاست که این ستاد تشکیل جلسه نداده است که یک بخش آن به سبب تغییر دولت بوده ولی امید است در نخستین جلسه ستاد ملی راجع به گاوخونی تصمیم گیری شود و یک الزامی باشد که بخش های مختلف از اعتبارات خود به زاینده رود و گاوخونی اختصاص و اولویت دهند.
ضرورت مدیریت مشارکتی در حوضه گاوخونی و زاینده رود
مدیر سابق طرح محافظت از تالاب های ایران با تاکید بر این که مدیریت مشارکتی در حوضه گاوخونی و زاینده رود بسیار مهم می باشد، اظهار می کند: تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی تا حدودی مشارکتی و در چارچوب یک سری کارگاه اتفاق افتاده است. اما بنظر می رسد که سطوح لازم برای مشارکت تأمین نشده است.
ارواحی می افزاید: وقتی که استان چهارمحال و بختیاری بعنوان ذی نفع احساس می کند که منافعش در این برنامه دیده نشده است، بنظر می رسد که بستر مناسب برای تهیه این برنامه فراهم نشده بود و نتیجه آن برنامه ایست که اصفهان تصویب می کند اما چهارمحال و بختیاری تصویب نمی کند یا بعضاً نگرانی که درباره نقشه راه احیای زاینده رود و گاوخونی وجود دارد، متأسفانه بنظر می رسد که با نگاه از بالا به پایین تهیه شده باشد و وقتی که از بالا به پایین برنامه می نویسیم در اجرا به مشکل برمی خوریم.
کشاورزی رقیب جدی گاوخونی است؛ ضرورت اتخاذ راهکارهای برد-برد
او با اعلان اینکه بهره برداری در بخش کشاورزی بخصوص استان اصفهان رقیب جدی تالاب گاوخونی و زاینده رود است، تصریح می کند: در این حوضه محصولات پرمصرف و توسعه سطح زیر کشت کشاورزی با راندمان مصرف آب خیلی کم وجود دارد و کشت محصولات پرآب بر لازم است که در اصفهان برچیده و جلوی توسعه سطح زیر کشت گرفته شود که مستلزم نظارت دقیق دولت می باشد.
متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی با طرح این پرسش که در چه شرایطی میتوان این درخواست را از کشاورز داشت؟ می گوید: باید با گفتگو با نمایندگان کشاورزان و عرضه راهکارهای برد- برد مصارف آب در بخش کشاورزی را کم کرد و مشکل را رفع کرد؛ چاره برد-برد این است که دولت از کشاورز بخواهد محصول کم آب بر بکارد و از سویی توسعه زیر کشت و برداشت غیر مجاز آب نداشته باشد ولی در کنار آن بازار و دسترسی مستقیم کشاورز را به بازار فراهم آورد و مکانیزمی را اجرا نماید که واسطه ها حذف شوند و اقتصاد کشاورز از محل دسترسی مستقیم به بازار بتواند رشد کند آن زمان کشاورز هم بیشتر از ما تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده رود را دوست دارد و بنظر می رسد از این دست راهکارهای برد- برد می تواند به تفاهم و تعادل منجر شود که این اتفاق تابحال نیافتاده است.
ارواحی با اعلان اینکه در تدوین برنامه های احیا به دغدغه های مردم محلی توجه نمی گردد و برنامه ای نوشته می شود که توان اجرای آن در عرصه وجود ندارد، می افزاید: یکی از راهکارهای کوتاه مدت اجرای برنامه های احیای گاوخونی این است که ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور تشکیل جلسه دهد و مبحث گاوخونی به یک جمع بندی بین دو استان برسد و الزامی به وجود آید که بخش های مختلف اجرایی نسبت به انجام تعهدات خود پاسخگو باشند و از محل بودجه های در اختیارشان در گام اول کمک کنند و اگر دولت اعتبارات تکمیلی تأمین کند مزیت بیشتری برای گاوخونی است.
او اضافه می کند: در وضعیت کنونی و با حقیقت کمبود آب در سرزمین دستکم با لایروبی مناسب زاینده رود و مسیل های سیلابی که به گاوخونی منتهی می شوند کمک نماییم سیلاب ها بیشتر به این تالاب منتقل شود.
۸۸ درصد حوضه گاوخونی درگیر خشکسالی بلندمدت
به گزارش گل سپید به نقل از مهر، بنا به آخرین آمار هواشناسی استان اصفهان تحلیل شاخص استاندارد بارش، تبخیر و تعرق (SPEI) در دوره ۱۰ ساله تا آخر آذر سال جاری مبین آن است که درجه های خفیف تا بسیار شدید خشکسالی بلندمدت خیلی از مناطق حوضه تالاب گاوخونی را فرا گرفته است به شکلی که ۸۸.۱ درصد از آن درگیر خشکسالی بوده و فقط ۱۱.۸ درصد از مساحت این حوضه شرایط نُرمال و ۰.۲ درصد شرایط ترسالی دارد.
از مجموع ۸۸.۱ درصد مساحت خشکسالی تالاب گاوخونی، ۲۵.۹ درصد دارای خشکسالی خفیف، ۲۳.۷ درصد دارای خشکسالی متوسط، ۱۰.۲ درصد دارای خشکسالی شدید و ۲۸.۳ درصد درگیر خشکسالی بسیار شدید می باشد.
مدیر سابق طرح ملی محافظت از تالاب های ایران می گوید: حقابه گاوخونی در وضعیت خشکسالی باید در زمان مناسب تر رهاسازی شود که این آب بتواند در اختیار تالاب قرار بگیرد که عموماً بازه های زمانی خارج از فصل کشت است؛ این راهکارهای کوتاه مدت حکم مسکن موقت را برای گاوخونی دارد.
ارواحی با اعلان اینکه برنامه مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی و نقشه راه احیای زاینده رود را میتوان در چارچوب یک برنامه زمان بندی پنج ساله، اجرا کرد تا به مرور شاهد کاهش آب بری بخش کشاورزی و صنعت باشیم، اظهار می کند: همزمان تمهیدات و اقداماتی شود که بتواند کاهش منابع تخصیصی به این دو بخش تولیدی که منجر به امنیت اقتصادی و کشاورزی است، فراهم آورد.
صنایع آب اندوز جایگزین صنایع آب بر شود
او با اشاره به این که در چارچوب این برنامه ۵ ساله توسعه صنایع در استان اصفهان از توسعه آب بر به توسعه آب اندوز باید حرکت نماید، می گوید: این مهم از محل تأمین تجهیزات یا فناوری های که به کاهش مصرف آب در صنایع کمک می نماید و پشتیبانی از صنایع آب اندوز امکان پذیر است.
ارواحی در بخش کشاورزی هم در مدت پنج سال میتوان مصرف آب را ۲۰ تا ۳۰ درصد کم کرد، اظهار می کند: مصرف بهینه آب در این بخش مستلزم توجه ویژه بر ارتقای سطح دانش و مهارت بهره برداران محلی است؛ تجربه دریاچه ارومیه را بخوبی دیدیم که تمرکز و سرمایه گذاری ستاد دریاچه ارومیه سال ها بر طرح های انتقال آب و مواردی از این دست بود متأسفانه بلافاصله تا نخستین خشکسالی پیش آمد شاهد بودیم که چقدر تراز آب دریاچه افت کرد، بدین جهت در مورد گاوخونی از نقطه صفر تمرکزمان روی بحث نرم افزاری برای کاهش مصرف آب و آموزش و توان افزایی بهره برداران محلی باشد.
متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی به لزوم کاهش هدررفت آب در شبکه توزیع آب شهری و کشاورزی و تخصیص پساب به فضای سبز شهری در مدت پنج سال تاکید می کند می گوید: همزمان هم لازم است به صورت مشخص روی ارتقای سطح آگاهی مردم و سیاستمداران کار شود.
بپذیریم که گاوخونی در خطر نابودی است
به گزارش گل سپید به نقل از مهر، وعده های بی عمل، نامه نگاری های بی نتیجه و بی مهری های مسؤلان استانی و کشوری همه دست به دست هم دادند تا گاوخونی با از دست دادن کارکردهای حیاتی اش بعد از دو دهه در آستانه حذف از کنوانسیون رامسر قرار بگیرد.
مدیر سابق طرح ملی محافظت از تالاب های ایران می گوید: اگر تابحال گاوخونی از کنوانسیون رامسر حذف نشده و در لیست مونترو قرار نگرفته بدین سبب نیست که تالاب گاوخونی شرایط احراز یا قرارگیری در این لیست را ندارد مهم ترین دلیلش این است که این درخواستی از جانب ایران مطرح نشده است.
ارواحی می گوید: اگر درخواستی مطرح شود و در ادامه آن رامسر سایت بروز شود؛ با شرایطی که گاوخونی در این ۱۵ سال دارد اساسا گاوخونی شرایط را دارد که در فهرست مونترو (تالاب های در معرض خطر) قرار بگیرد.
او خاطرنشان می کند: قرار گرفتن تالاب در فهرست مونترو از یک سو ما را نگران می کند که یکی از تالاب های ما که دارای ارزش های بین المللی بوده از دست رفته است اما از طرف دیگر از این تهدید میتوان استفاده و استقبال کرد که تالاب ما اگر واقعاً شرایط احراز را دارد به کنوانسیون معرفی شود و یک زنگ خطر جدی باشد که بخش های اجرایی همت بیشتری برای احیای تالاب داشته باشد.
متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی اضافه می کند: تالاب های آلاگل، آجی گل و آلماگل که پیشتر در فهرست مونترو قرار گرفته بودند بواسطه اقدامات حفاظتی و احیایی بهتر شدند و اطلاعات بروز شد و خوشبختانه از فهرست مونترو خارج شدند.
ارواحی می گوید: بپذیریم که تالاب گاوخونی حتی اگر اطلاعات آن در سایت کنسواسیون رامسر بروز نشود، در معرض خطر است و برای حیات نیازمند اقدامات حفاظتی و احیایی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب